'آلودگی برخی گونه های پرندگان در ایران به جیوه'

یک گزارش جدید زیست محیطی از آلودگی ۱۸ گونه از پرندگان ایرانی به ترکیبات جیوه خبر می‌دهد.
نشریه "تحقیقات محیط زیست" که در آمریکا منتشر می شود در آخرین شماره‌ خود در فوریه ۲۰۰۷ نتایج یکی از تازه‌ترین مطالعات انجام شده بر روی پرندگان ایرانی را منتشر کرده است.
این تحقیق جدید که با هدایت دو پژوهشگر برجسته‌ ایرانی در زمینه‌ محیط زیست، دکتر عباس اسماعیلی ساری و دکتر بهرام کیابی، انجام شده نشان می‌دهد آلودگی منطقه‌ا‌ی وسیع از مناطق داخلی استان خوزستان تا کرانه‌‌های خلیج فارس به انواع آفت‌کش‌ها، علف‌کش‌ها و نشت مواد شیمیایی از مجتمع پتروشیمی بندر امام، منجر به آلودگی ۱۸ گونه از پرندگان ایرانی به ترکیبات جیوه شده است.
میانگین آلودگی گزارش شده برای این ۱۸ گونه در حدود ۹/۰ (نه دهم) میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن پرندگان بوده در حالی که این مقدار برای پرندگان شکاری به ۲/۱ (یک ممیز دو دهم) میلی گرم و به طور خاص برای "چرخ" که پرنده‌ای شکاری از خانواده‌ی شاهین به شمار می‌رود به بیش از ۲ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن پرنده می‌رسد.
اثر عمده‌ جیوه بر پرندگان در ایجاد تغییراتی نظیر کوچک شدن اندازه‌ چنگال‌های پرنده، کم شدن زمان مراقبت از تخم و اندازه‌ تخم، کاهش زاد و ولد و بالاخره طول عمر کوتاهتر برای جوجه‌هاست.
ردیابی جیوه‌ در بدن پرندگان از طریق آزمایش پر آن‌ها صورت می‌گیرد. در حقیقت ارتباط میان شریان‌های خونی با پرها منجر به انتقال آلودگی‌های موجود در خون به پرها می‌شود. به این ترتیب پر پرنده همواره شاخص‌های مناسبی برای ارزیابی نوع و میزان درگیری جانور با آلودگی‌های زیست محیطی به شمار می‌رود.
مطالعه‌ مشابهی که در سال ۲۰۰۰ توسط پژوهشگران دانشگاه میلان در ایتالیا صورت گرفت نشان از آلودگی انواعی از پرندگان شکاری به فلزات سنگین نظیر جیوه، سرب و کادمیوم در دو کشور پاکستان و هند داشت. بنابراین آلودگی وسیع منطقه‌ای به چنین فلزاتی دور از انتظار نبوده است.
بر اساس گزارش جدید میزان آلودگی در پرندگان گیاهخوار در پایین ترین حد قرار دارد اما در پرندگان شکاری بی‌مهره‌خوار و بعد در میان پرندگان شکاری که از مهره‌داران کوچک تغذیه می‌کنند افزایش می‌یابد.
چنین افزایش تدریجی حاکی از شدت آلودگی گیاهان و جانوران کوچک مهره‌‌دار به ترکیبات جیوه است.
گرچه پژوهشگران می‌گویند یافته‌های آن‌ها در مقایسه با سایر مطالعات انجام شده نشان دهنده‌ آلودگی‌ کمتر پرندگان ایرانی است با این همه اعلام کرده‌اند که وجود ترکیبات جیوه در پر پرندگان حکایت از وجود آلودگی در سطح گسترده‌تری در منطقه دارد.

 گروه زیست دانشجویی دانشگاه فردوسی مشهد